0,00zł
DO RABATU NA WYSYŁKĘ: 1000złROLA PSZCZÓŁ I INNYCH ZAPYLACZY W ROLNICTWIE
Pszczoła to owad z rzędu błonkoskrzydłych, który jest znany przede wszystkim z produkcji miodu i zapylania roślin. Należy do rodziny pszczół właściwych (Apidae), która obejmuje różne gatunki, w tym popularną pszczołę miodną (Apis mellifera). W kolonii wyróżniamy ich trzy, główne role: królową, która jest jedynym rozrodczym okazem w ulu; robotnice, które zajmują się zbieraniem pokarmu, pielęgnacją młodych i budową plastra, oraz trutnie, których głównym zadaniem jest rozród.
Już od czasów szkolnych powtarza się, że pszczoły są niezwykle ważne dla ekosystemów ze względu na ich wyjątkową rolę w zapylaniu. Co to właściwie oznacza i czy faktycznie te małe owady są niezbędne do prawidłowego zapylenia roślin?
- Czy pszczoły klasyfikowane są do grupy owadów pożytecznych?
- Pszczoły a uprawy entomofilne
- Znaczenie pszczoły miodnej a zapylanie roślin
- Trzmiele zapylające w ofercie sklepu wpolu.pl
- Czy udział pszczoły powoduje wzrost plonu?
- Rola pszczół w rolnictwie — korzyści dla wielu gatunków roślin
- Znaczenie innych owadów zapylających
Czy pszczoły klasyfikowane są do grupy owadów pożytecznych?
Tak, pszczoły są klasyfikowane jako owady pożyteczne. Ich rola w ekosystemach jest nieoceniona, głównie ze względu na zapylanie roślin, a co za tym idzie — na zachowanie bioróżnorodności. Zapylanie przez pszczoły umożliwia roślinom kwiatowym rozmnażanie się i produkcję owoców oraz nasion, co bezpośrednio wpływa na łańcuchy pokarmowe i produkcję rolniczą. Ponadto owady te produkują miód (który jest wartościowym produktem naturalnym) i wosk.
Szacuje się, że udział pszczół w kontekście zapylania roślin wynosi do nawet 90%. Pozostałe 10% przejmują inne, pożyteczne owady zapylające (np. trzmiele). Warto w tym miejscu podkreślić, że zapylanie drzew i krzewów nie wpływa wyłącznie na ilość owoców, ale także na ich jakość. Dotychczasowe badania wskazują, że zapylanie krzyżowe przyczynia się do uzyskiwania bardziej rozwiniętych owoców, w tym do większej ilości nasion i lepszego smaku upraw.
Czy wiesz, że...?
Obecność pszczół jest na tyle znacząca, że może przyczynić się do nawet 30% wzrostu produkcji nasion (dokładny procent uzależniony jest od warunków pogodowych w okresie kwitnienia).
Pszczoły a uprawy entomofilne
Termin "pszczoły upraw entomofilnych" odnosi się do roli pszczół w kontekście zapylania kwiatów w środowisku naturalnym (entomofilia). Entomofilia jest jedną z form zapylania, w sytuacji, gdy rośliny ewoluowały tak, aby przyciągać i kusić owady (tj. pszczoły, motyle, trzmiele czy muchówki), które przenoszą pyłek z kwiatu na kwiat.
Rośliny entomofilne często posiadają specjalne cechy przystosowawcze, takie jak:
- Barwne kwiaty przyciągające owady wzrokowo,
- Nektar i pyłek jako pokarm dla owadów,
- Zapachy wabiące zapylacze,
- Specyficzne struktury kwiatów ułatwiające dostęp do nektaru, ale jednocześnie zmuszające owady do kontaktu z pręcikami lub słupkami, co sprzyja przeniesieniu pyłku.
Znaczenie pszczoły miodnej a zapylanie roślin
W Polsce występuj tzw. rośliny wiatropylne, które stanowią za około 22% gatunków roślin. Drugą grupę gatunków roślin (78%) stanowią okazy wymagające pomocy zwierząt.[1] Te pierwsze wytwarzają drobny, lekki pyłek, który jest unoszony i przenoszony przez wiatr. Drugie natomiast mają pyłek cięższy, który wymaga pomocy owadów pożytecznych — w tym pszczoły miodnej.
Trzmiele zapylające w ofercie sklepu wpolu.pl
Czy udział pszczoły powoduje wzrost plonu?
Na skutek ewolucji i badań entomologów wiemy, że świat roślin i pszczół jest współzależny — tj. jeden, nie może żyć bez drugiego. W dużym uproszczeniu rośliny dostarczają owadom pokarmu białkowego (czyli wspomnianego już pyłku kwiatowego), oraz pokarmu energetycznego w postaci nektaru. Pszczoły z kolei zajmują się zapylaniem kwiatów.[1]
Źródła podają, że nawet 1/3 produktów spożywanych przez człowieka jest bezpośrednio lub pośrednio zależna od pracy owadów zapylających (McGregor, 1976). Wnioski te stały się inspiracją do stworzenia kategorii poszczególnych upraw, uwzględniających ich stopień zależności od zapylania przez owady. Przykładowo więc na szczycie tej listy znajdują się[1]:
- jabłonie;
- słonecznik;
- cebula;
- żurawina;
- wiśnia;
- kapusta;
- awokado.
Czy wiesz, że...?
Pszczoły mogą pozytywnie zaskoczyć ogrodników, poprawiając ich owoce jagodowe o 30-60%.
Rola pszczół w rolnictwie — korzyści dla wielu gatunków roślin
Zapylanie dokonywane przez pszczoły może istotnie podnieść wydajność upraw takich roślin jak m.in. rzepak, proso, gorczyca, mak, len, łubin żółty, wyka ozima, groch siewny, a także wysokie jagody, jeżyny, koniczyna biała i czerwona, oraz soja. Istnieje również grupa roślin, które w znacznym stopniu lub całkowicie uzależniona jest od zapylania przez owady — tj. gryka, słonecznik, lucerna, esparceta, oraz rośliny owocowe takie jak jabłonie, wiśnie, czereśnie, gruszki. Pszczoły są też ważnym elementem zapylania i wzrostu owoców: truskawek, malin, agrestu.
Czy wiesz, że...?
Szacuje się, że owady z rodzin pszczelich mogą poprawić plony ogórka o nawet 90%(!).
Ponadto znaczenie pszczół rozpatrywane jest pod kątem jakości produktów rolnych — tj. w kontekście zwiększania zawartości cukru i witamin, a także jakości nasion (ich ciężaru i intensywności kiełkowania).
Warto także podkreślić, że zapylacze przyczyniają się do zdrowia i bioróżnorodności ekosystemów, zapylając dzikie rośliny, które z kolei stanowią schronienie i pokarm dla wielu innych gatunków. To sprawia, że ekosystemy stają się bardziej odporne na zmiany i szkodniki, przy okazji przyczyniając się do utrzymania odpowiedniej struktury gleby i zapobiegając jej erozji.
Niestety, populacje pszczół i innych zapylaczy są zagrożone przez wiele czynników, w tym utratę siedlisk, zmiany klimatyczne oraz choroby i patogeny (niestety przyczynić się do tego może także chemiczna ochrona roślin i nadmierne używanie środków ochrony roślin). Działania na rzecz ochrony i wspierania zapylaczy, takie jak tworzenie pasów kwietnych czy ochrona naturalnych siedlisk, są kluczowe dla zrównoważonego rolnictwa i zdrowia ekosystemów. Duża odpowiedzialność leży także na prawidłowo przeprowadzonych zabiegach agrotechnicznych, które zawsze powinni być przeprowadzone z dużą dozą ostrożności i rozwagi.
Znaczenie innych owadów zapylających
Oprócz pszczół miodnych istnieje wiele innych zapylaczy, które odgrywają kluczowe role w rolnictwie, zapewniając zdrowe plony różnych roślin. Trzmiele są niezastąpione w zapylaniu pomidorów i papryki dzięki ich zdolności do tzw. buzz pollination, czyli wibracyjnego zapylania. Motyle, z ich długimi ssawkami, są idealne do zapylania roślin o głębokich kwiatach, takich jak niektóre odmiany lawendy czy miodokrzewu. Muchówki, często pomijane w dyskusjach o zapylaczach, są istotne dla wielu roślin zielarskich oraz leczniczych.
Owady, takie jak chrząszcze, zapylają rośliny o otwartych kwiatach, na przykład magnolie, podczas gdy kolibry i nietoperze, choć nie są owadami, również pełnią przyczyniają się do rozwoju roślin o dużych, wyrazistych kwiatach jak agawa czy niektóre odmiany kaktusów.
Przypisy:
[1] Dr Zbigniew Kołtowski, „Znaczenie pszczoły miodnej w zapylaniu roślin entomofilnych”, Oddział Pszczelnictwa ISK
Data dodania: 2024-04-25
